Εχει μεγαλύτερη τηλεθέαση από τα Οσκαρ, περισσότερο σασπένς από τους Ολυμπιακούς και λιγότερο καρδιοχτύπι από το Μουντιάλ - Είναι το μεγαλύτερο ζωντανό τηλεοπτικό ψυχαγωγικό θέαμα του πλανήτη, κι αυτό βγαίνει στο δυσθεώρητο κόστος, αλλά και στα σημαντικά κέρδη του
Πανηγύρι. Freak show. Διαγωνισμός όπου ευτυχούν μόνο οι γραμμένες από αλγόριθμους συνθέσεις. Πάνθεον του κιτς. Αρένα πολιτικών παιχνιδιών. Πεδίο έκφρασης εθνικών συμμαχιών και σκοπιμοτήτων. Φαντεζί βωμός όπου θυσιάζονται ο πλουραλισμός και η πολυσυλλεκτικότητα ως σπονδή στο αναμενόμενο και το mainstream. Κενή νοήματος πανευρωπαϊκή -και βάλε- διοργάνωση που γερνάει σε ευθεία αναλογία με τον πληθυσμό της ηπείρου που τη φιλοξενεί...
Αναρίθμητα κλισέ μπορεί να αραδιάσει κανείς, το ένα δίπλα στο άλλο, για να αποδομήσει τον Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό Τραγουδιού, κατά κόσμον Eurovision. Πολλά μάλιστα από αυτά μπορούν και λογικό έρεισμα να διαθέτουν και σπαράγματα αλήθειας να περιέχουν. Ομως στην πραγματικότητα η λαοσύναξη που συνέβαινε ανελλιπώς -μέχρι πέρυσι- από το 1955 κάθε Μάιο είναι πάνω απ’ όλα θεσμός. Κι αυτό ήταν κάτι που έγινε απολύτως σαφές πριν από έναν χρόνο, όταν η πανδημία ανέβαλε για πρώτη φορά στην ιστορία της διοργάνωσης τον διαγωνισμό.
Ετσι η Eurovision θα γιορτάσει με καθυστέρηση ενός έτους τα 65χρονά της στην Ahoy Arena του Ρόντερνταμ στις 18, 20 και 22 Μαΐου. Οι δύο ημιτελικοί -η Κύπρος με την Ελενα Τσαγκρινού συμμετέχει στον πρώτο, η Ελλάδα με τη Stefania στον δεύτερο- και ο τελικός θα πραγματοποιηθούν σε κλειστό οικογενειακό κύκλο, παρουσία μόλις 3.500 θεατών, σύμφωνα με την καθοδηγούμενη από το υγειονομικό πρωτόκολλο απόφαση της ολλανδικής κυβέρνησης. Οι υπεύθυνοι της EBU, δηλαδή του γίγαντα στον οποίο συμμετέχουν 115 τηλεοπτικά δίκτυα από 56 χώρες, συνηθίζουν να λένε ότι το να στήσεις ένα φαραωνικών διαστάσεων ζωντανό τηλεοπτικό σόου, το οποίο μάλιστα φέτος θα περιλαμβάνει και στοιχεία επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality) είναι αγώνας δρόμου με τον χρόνο αλλά και με τα κάθε χρόνο διαθέσιμα μέσα. Φέτος, βάζοντας στην εξίσωση και την πανδημία, μιλούν για έναν αληθινό άθλο, ο οποίος όμως γεννά, όπως κάθε χρόνο, και τα ανάλογα κέρδη.
Ωραία και πάντα ευπρόσδεκτη η ρομαντική σκέψη της πάση θυσία συνύπαρξης εκπροσώπων από 39 χώρες φέτος στην ίδια σκηνή, σαφής και και δεδομένη η μη κερδοσκοπική φύση του διαγωνισμού, όμως το ταμείο λέει πως η Eurovision στοιχίζει πολλά και συνήθως αποφέρει ακόμα περισσότερα. Η ολλανδική τηλεόραση NPO, που ανέλαβε την υποχρέωση να υλοποιήσει τον διαγωνισμό μετά τη νίκη του Ντάνκαν Λόρενς το 2019 στο Τελ Αβίβ -ήταν η πρώτη για τους Ολλανδούς από το 1975- έχει προϋπολογίσει ένα κονδύλι 26,25 εκατ. ευρώ. Παρότι πιο οικονόμοι από τους Ισραηλινούς, που τίναξαν την μπάνκα στον αέρα στήνοντας ένα σόου 30 εκατ. ευρώ, μέρος των οποίων μάλιστα αναγκάστηκε να δανείσει κακήν κακώς η κυβέρνηση στο τηλεοπτικό δίκτυο ΚΑΝ, οι Ολλανδοί έχουν ήδη μπει μέσα.
Ο Δήμος του Ρότερνταμ που συμμετέχει στο κονδύλι ζημιώθηκε κατά 6,7 εκατ. ευρώ μόνο εξαιτίας της περσινής ακύρωσης. Μάλιστα, δεν αποζημιώθηκε ούτε σεντ για τη χασούρα, αφού καμία ασφάλεια δεν είχε προβλέψει την ακύρωση του διαγωνισμού λόγω των έκτακτων συνθηκών της πανδημίας. Τελικά, ο πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, παρότι είχε δεσμευτεί ρητά πως δεν ήταν διατεθειμένος να διαθέσει κρατικό χρήμα σε ένα βαρέλι δίχως πάτο, έκανε την ανάγκη φιλοτιμία και στήριξε τη φετινή, πολυαναμενόμενη διοργάνωση -την ευχή του έδωσε και ο βασιλιάς Γουλιέλμος Αλέξανδρος επιβλέποντας τις γιουροβιζιονικές εργασίες.
Πώς να έκαναν κι αλλιώς; Το κόστος της μη διεξαγωγής του διαγωνισμού το 2020 ήταν μεγάλο και για τους χορηγούς, τους πυλώνες δηλαδή της Eurovision. Είναι χαρακτηριστικό ότι πέρυσι τέτοιες ημέρες η EBU έσπευδε να στήσει μια ιντερνετική παρουσίαση των τραγουδιών ως υποκατάστατο του διαγωνιστικού μέρους όχι μόνο για να μη λησμονήσει το κοινό το γιουροβιζιονικό καθιερωμένο ραντεβού του ή για να έχει άρτο και θέαμα στους τέσσερις τοίχους του lockdown, αλλά κυρίως για να περισώσει ό,τι μπορούσε από την οικονομική αιμορραγία. Τα μέλη της EBU αναλαμβάνουν και μέρος της χρηματοδότησης του διαγωνισμού, το οποίο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, φτάνει στα 6,2 εκατ. ετησίως. Τα χρήματα αυτά προέρχονται από τις συνδρομές των τηλεοράσεων-μελών - ναι, η συμμετοχή και η μετάδοση του διαγωνισμού είναι συνδρομητικές. Το χέρι στην τσέπη βαθύτερα βάζουν οι δημόσιες τηλεοράσεις των πέντε μεγαλύτερων χωρών, ήτοι της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, που καταβάλλουν σχεδόν δεκαπλάσια συνδρομή από τις υπόλοιπες συμμετέχουσες και ως ανταπόδοση λαμβάνουν την απευθείας πρόκριση των αποστολών τους στον τελικό.
Γιατί όμως ένας δημόσιος φορέας αποφασίζει να δαπανήσει φρέσκο χρήμα για ένα τηλεοπτικό θέαμα το οποίο πολλοί ελαφρά τη καρδία χαρακτηρίζουν από τζούφιο έως κακοποιητικό για την αισθητική; Διότι πρόκειται επισήμως για το μεγαλύτερο ζωντανό τηλεοπτικό μουσικό σόου επί Γης που προσελκύει τηλεθέαση εφάμιλλη, αν όχι μεγαλύτερη, των δημοφιλέστερων αθλητικών γεγονότων. Και άρα επιστρέφει στο ταμείο πολλαπλάσιο χρήμα από εκείνο που δαπανάται. Τα επίσημα στοιχεία είναι συντριπτικά: τον τελευταίο τελικό της Eurovision, που μεταδόθηκε από το Τελ Αβίβ στις 18 Μαΐου του 2019, παρακολούθησαν έστω για ένα λεπτό 180 εκατομμύρια τηλεθεατές, ενώ άλλα 40 εκατομμύρια μοναδικοί χρήστες είδαν το σόου μέσα από live streaming στο επίσημο κανάλι του YouTube. Μάλιστα, το 75% εκείνων που επέλεξαν τη διαδικτυακή εφαρμογή ήταν κάτω των 35 ετών, δηλαδή ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα που συνιστά ιερό δισκοπότηρο για τους όπου Γης διαφημιστές. Το λεγόμενο «νεανικό κοινό» είχε την πρωτοκαθεδρία και στην τηλεοπτική μετάδοση. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία της EBU αποκαλύπτουν ότι τα 40 δίκτυα που μετέδωσαν τον τελικό τετραπλασίασαν τους τηλεθεατές τους ηλικίας από 15 έως 24 ετών.
Η Eurovision είναι μια μοναδική ευκαιρία -λογικό αφού συμβαίνει μία φορά τον χρόνο- να απευθυνθεί κανείς από τηλεοράσεως σε κοινά που είθισται να ζουν και να αναπνέουν στα κοινωνικά δίκτυα. Και φυσικά δεν μένει ανεκμετάλλευτη. Ο κανόνας επιβεβαιώνεται και στην Ελλάδα. Παρότι το 2019 η χώρα μας είχε αποκλειστεί από τον τελικό, τον διαγωνισμό παρακολούθησε το 53,2% του κοινού 18-54 ετών. Εκμεταλλευόμενη τις καλές επιδόσεις στην τηλεθέαση, φέτος η ΕΡΤ απηύθυνε πρόσκληση ενδιαφέροντος για την εμπορική αξιοποίηση του συνόλου του διαφημιστικού χρόνου της Eurovision με ελάχιστη τιμή εκκίνησης τα 95.860 ευρώ. Παρεμπιπτόντως, ο προϋπολογισμός της ελληνικής αποστολής στο Ρότερνταμ ανέρχεται σε 340.658 ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, την απήχηση και τη διείσδυση του διαγωνισμού στη νεότερη γενιά κάνει αυταπόδεικτη και το γεγονός ότι κεντρικός χορηγός της 65ης Eurovision είναι ένα νεανικό brand περιποίησης μαλλιών.
Θεωρείται, αν μη τι άλλο, επιτυχία της Eurovision το ότι έχει μείνει πιστή στις αρχές της, να φτάνει σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ακροατήριο. Αλλωστε, δημιουργήθηκε αφενός ως ένα πείραμα τηλεοπτικής τεχνολογίας, αφετέρου ως ένα Netflix έξι δεκαετίες πριν από το Netflix, δηλαδή ένα μαζικό τηλεοπτικό θέαμα που θα συνιστούσε ταυτόχρονο γεγονός για ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους μεσολαβούσαν χιλιάδες χιλιόμετρα. Την έμπνευση για τη δημιουργία της Eurovision λέγεται πως έδωσαν τα 20 εκατομμύρια τηλεθεατές που καθηλώθηκαν από την ενθρόνιση της βασίλισσας Ελισάβετ στις 2 Ιουνίου του 1953, την ισχυροποίησε η ανάγκη των Ευρωπαίων να βρουν συνάψεις και συνδέσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την έβαλε στο τραπέζι ο τότε πρόεδρος της EBU Μαρσέλ Μπεζανσόν. Πάντως, η πρότασή του βασίστηκε εν πολλοίς στην ιδέα του Βρετανού ηθοποιού Μάικλ Μπρίναν, ο οποίος με τη σειρά του άντλησε τεχνογνωσία από το κραταιό ακόμη τότε Φεστιβάλ Τραγουδιού του Σαν Ρέμο.
protothema Κώστας Μπουρούσης
