Το 2050 μοιάζει μακρινό κι όμως δεν είναι. Ούτε καν για τους σημερινούς 40άρηδες που έκλεισαν το μισό κύκλο της ζωής τους δεδομένου ότι το προσδόκιμο ζωής στην Κύπρο είναι τα 81 χρόνια. Το 2050, λοιπόν, σε 34 χρόνια από σήμερα, οι καύσωνες τα καλοκαίρια μας θα είναι περισσότερο οδυνηροί και αφόρητοι. Οι προβλέψεις δεν είναι με το μέρος μας ακόμη κι εάν τεθεί σε τροχιά υλοποίησης η ιστορική συμφωνία του Παρισιού που προνοεί για τη μείωση των θερμοκηπιακών αερίων και συνεπώς την ανακοπή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Εάν δεν εφαρμοστεί η συμφωνία, τα δεδομένα θα είναι ακόμη χειρότερα.
Έρευνα του Ινστιτούτου Κύπρου και του Τμήματος Ατμοσφαιρικής Χημείας του Ινστιτούτου Max Planck της Γερμανίας, με επικεφαλής τον καθηγητή Jos Lelieveld, που έχει θέσει στο μικροσκόπιό της την εξέλιξη των θερμοκρασιών στις χώρες της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, στέλνει το μήνυμα πως η υπερθέρμανση απειλεί να προσφυγοποιήσει κατοίκους σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής οι οποίοι θα αναζητήσουν προστασία πιο βόρεια.
Δύο Κύπριοι από την ομάδα των ερευνητών, ο Πάνος Χατζηνικολάου και ο Γιάννης Προεστός, μίλησαν στον «Π» για την έρευνα, ενώ, όπως μας είπαν, συνεχίζουν τις αναλύσεις τους για να διεισδύσουν περισσότερο στα δεδομένα κάθε περιοχής, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος.
2015: Ρεκόρ CO2
Πριν μπούμε τα δύο βασικά σενάρια της έρευνας, είναι σημαντικό να δούμε την απειλητική άνοδο του διοξειδίου του άνθρακα - το οποίο αποτελεί ένα από τα βασικά αέρια του θερμοκηπίου - σύμφωνα με τις μετρήσεις της Εθνικής Μετεωρολογίας των ΗΠΑ. «Οι μετρήσεις από τον σταθμό της Χαβάης είναι αντιπροσωπευτικές για όλο το βόρειο ημισφαίριο και τον πλανήτη. Γιατί το διοξείδιο του άνθρακα – CO2- που μπορεί να εισέρχεται στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία από την Κίνα, κατανέμεται ομοιογενώς στην ατμόσφαιρα, ενώ ο χρόνος ζωής του είναι πάνω από 100 χρόνια», εξηγεί ο δρ Χατζηνικολάου. «Οι μετρήσεις στον σταθμό έχουν ξεκινήσει από το 1960, και όπως βλέπουμε στο γράφημα είναι σταθερά ανοδική η πορεία αύξησης του Co2. Μάλιστα ούτε η (παγκόσμια) οικονομική κρίση επηρέασε αυτή την άνοδο! Τα σκαμπανεβάσματα που βλέπουμε αφορούν τον ετήσιο κύκλο όπου τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει μία μείωση του CO2, η οποία οφείλεται στην απορρόφησή του από τα φυλλώματα των δέντρων και των φυτών», εξηγεί, και τονίζει πως ενώ το CO2 πριν από τη βιομηχανική επανάσταση ήταν γύρω στα 280 μέρη ανά εκατομμύριο, έχει ξεπεράσει το 2015 τα 400 μέρη ανά εκατομμύριο. Κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί κατά τη διάρκεια ύπαρξης του ανθρώπινου πολιτισμού. Συνεπώς συνεχίζονται ακατάπαυστα οι εκπομπές CO2 στην επιφάνεια της Γης, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας. Το 2015, όπως και το 2014, σημειώθηκε ρεκόρ στη μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της γης, δηλαδή κατά μέσο όρο η θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία 150 χρόνια, από τότε δηλαδή που γίνονται μετρήσεις.
Το Παρίσι
Στη Σύνοδο του Παρισιού τον περασμένο Δεκέμβριο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εγκρίθηκαν από 195 χώρες κάποια νέα μέτρα και στόχοι για μείωση των διαφόρων ρύπων του θερμοκηπίου, ώστε οι θερμοκρασίες το 2050 να συγκρατηθούν και να αυξηθούν κατά 1-2 βαθμούς. Ένα θετικό βήμα που ωστόσο θα πάρει χρόνια μέχρι να υλοποιηθεί – λόγω και των τεχνολογιών που πρέπει να αναπτυχθούν - κι ακόμη περισσότερα μέχρι να δούμε αλλαγές στο επίπεδο των ρύπων.
«Η δική μας μελέτη κάνει προβλέψεις με βάση διάφορα σενάρια για να καταλήξει στην αύξηση των θερμοκρασιών», εξηγεί ο δρ Γιάννης Προεστός. Όλα τα σενάρια που εξετάστηκαν έδειξαν ότι θα υπάρχει αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μέχρι τα μέσα του αιώνα αναλόγως των μέτρων που θα ληφθούν. Η μεγάλη διαφοροποίηση προς τη σταθεροποίηση ή την αύξηση της θερμοκρασίας, αναλόγως του πόσο δραστικά είναι τα μέτρα περιορισμού του CO2, θα φανεί προς το τέλος του 21ου αιώνα.
Δύο από τα σενάρια θα παρουσιάσουμε στον «Π». Το ένα σενάριο οι ερευνητές μας το χαρακτηρίζουν ήπιο (ή σταθεροποιητικό), και λαμβάνει υπόψη τη λήψη των μέτρων με στόχο τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου στη βάση των αποφάσεων του Παρισιού. Το δεύτερο σενάριο χαρακτηρίζεται ακραίο και θεωρεί πως οι εκπομπές ρύπων συνεχίζονται με σταθερό ρυθμό κι ακατάπαυστα. Εξετάστηκε κι ένα άλλο σενάριο, να παραμείνουν οι εκπομπές ως έχουν σήμερα και να αρχίσουν σταδιακά να μεώνεονται, το οποίο οι ερευνητές δεν θεωρούν καθόλου εφικτό.
Το ήπιο σενάριο
Με το σταθεροποιητικό σενάριο, αναφέρει ο δρ Χατζηνικολάου, ο στόχος είναι κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες να μην ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασίας τους δύο βαθμούς μέχρι το 2050. «Σταδιακά μειώνονται οι εκπομπές των ρύπων και σταθεροποιούνται έως τα μέσα του αιώνα», σημειώνει. «Με αυτό το σενάριο ανακόπτεται η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά για την περιοχή που καλύπτει η μελέτη οι αυξήσεις ανέρχονται μέχρι και τους 3 βαθμούς Κελσίου έως τα μέσα του αιώνα», διευκρινίζει. Ακόμη λοιπόν και με αυτό το σενάριο, επισημαίνει ο δρ Προεστός, οι ήπιες θερμοκρασίες στην περιοχή μας θα είναι υψηλότερες από αυτές που αποφάσισε το Παρίσι πως θέλει.
Όσο για την Κύπρο, από τη μελέτη φαίνεται πως η θερμοκρασία τους καλοκαιρινούς μήνες θα είναι υψηλότερη από τη μέση αύξηση της συμφωνίας του Δεκεμβρίου για το κλίμα.
Το ακραίο σενάριο
Στο ακραίο σενάριο, το «business-as-usual», δηλαδή το μην γίνει τίποτα, να μην ληφθούν τα μέτρα που αποφασίστηκαν, το CO2 και οι θερμοκρασίες ξεφεύγουν πραγματικά. «Μέχρι το τέλος του αιώνα μπορεί να φτάσουμε τα 900 μέρη ανά εκατομμύριο CO2 ενώ τώρα, αρχές του 21ου αιώνα, είμαστε στα 400 μέρη ανά εκατομμύριο», λέει ο δρ Χατζηνικολάου.
«Με βάση αυτό το σενάριο, το 2050 θα έχουμε πλέον πάνω από 4 βαθμούς Κελσίου αύξηση θερμοκρασίας», προσθέτει ο δρ Προεστός.
Καλοκαίρια με 46 βαθμούς
«Ένα πρώτο μήνυμα από την μελέτη είναι πως εάν πάμε σύμφωνα με τη συμφωνία του Παρισιού για να κρατήσουμε τους δυο βαθμούς αύξηση σε όλο τον πλανήτη, που είναι η λιγότερο χειρότερη περίπτωση, βλέπουμε ότι σε περιοχές του κόσμου, όπως είναι η δική μας περιοχή, η θερμοκρασία θα είναι υψηλότερη. Εμείς θα ξεκινήσουμε από τους 2 βαθμούς αύξηση το καλοκαίρι. Αν ξεφύγουμε από το σταθεροποιητικό μοντέλο, τότε όλα διπλασιάζονται», αναφέρει ο Πάνος Χατζηνικολάου.
«Θα έχουμε 4-6 βαθμούς αύξηση στο μέσο του αιώνα μέσο όρο καλοκαιριού», τονίζει ο δρ Προεστός.
Τι σημαίνει αυτό για την Κύπρο; Προγενέστερη μελέτη του Ινστιτούτου Κύπρου έδειξε πως η μέγιστη θερμοκρασία το καλοκαίρι είναι, κατά μέσον όρο οι 36-37 βαθμοί Κελσίου, οπότε με το ήπιο σενάριο, δηλαδή στην καλύτερη περίπτωση, θα είναι 39 βαθμοί. Στη χειρότερη, η αναμενόμενη μέγιστη μέση θερμοκρασία το καλοκαίρι θα είναι 41-42 βαθμούς! Επίσης οι καύσωνες θα ανεβαίνουν μέχρι 45-46 βαθμούς εάν σήμερα φτάνουν τους 41-42.
Σε άλλες χώρες, όπως βγαίνει από τη μελέτη και μας εξηγεί ο Γιάννης Προεστός, οι θερμοκρασίες θα φτάνουν το 2050 τους 46 βαθμούς Κελσίου με το ήπιο σενάριο. «Και αν πάμε με το ακραίο, τους 47 βαθμούς. Στο τέλος του αιώνα κάποιες περιοχές γίνονται κόλαση με πάνω από 46 βαθμούς με το ήπιο σενάριο και 49 βαθμούς με το ακραίο. Το ερώτημα είναι εάν σε τέτοιες συνθήκες μπορούν να ζήσουν οι άνθρωποι…
Και σκόνη
«Απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα δώσουν άλλου είδους μελέτες που θα ασχοληθούν με τη φυσιολογία του ανθρώπου. Ήδη ξεκίνησαν κάποιες», σχολιάζει ο δρ Χατζηνικολάου.
Ο Γιάννης Προεστός μας μιλά για τη θερμοκρασία υγρού θερμομέτρου, η οποία είναι συνάρτηση της θερμοκρασίας, της σχετικής υγρασίας και της πίεσης. Η ποσότητα αυτή βασίζεται σε θερμοδυναμικές αρχές και μπορεί να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να καθορίσει ένα απόλυτο όριο όσον αφορά στη μεταφορά θερμότητας λόγω μεταβολισμού. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, όταν η θερμοκρασία υγρού θερμομέτρου ξεπεράσει το όριο των 35 βαθμών Κελσίου για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα (της τάξεως των μερικών ωρών), τότε γίνεται επικίνδυνη έως και θανατηφόρα για τον ανθρώπινο οργανισμό, ακόμα και εάν το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση ακινησίας. Μέχρι σήμερα στις συνθήκες του κλίματος που ζούμε στη διάρκεια του καύσωνα η θερμοκρασία υγρού θερμομέτρου κυμαίνεται στους 30 βαθμούς Κελσίου, αν και υπάρχουν χώρες, όπως το Ιράκ, όπου έχει ανέλθει και στους 38. Σε ένα σενάριο όπου ο πλανήτης θερμαίνεται ολοένα και περισσότερο, τότε ενδεχομένως να παρατηρήσουμε και αύξηση της θερμοκρασίας υγρού θερμομέτρου.
Το ζήτημα της ερημοποίησης περιοχών και της αύξηση των κλιματικών προσφύγων είναι ένα ζήτημα που θα εξεταστεί και στο επόμενο στάδιο της μελέτης, η οποία μελετά δεδομένα υψηλότερης ευκρίνειας, επικεντρώνεται σε περιοχές και βλέπει τα χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων περιοχών. Μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Πάντως, όπως μας αναφέρει ο δρ Χατζηνικολάου, ήδη γνωρίζουμε από μία άλλη επιστημονική δημοσίευση της ομάδας, σε συνεργασία με το Max Planck, πως στην ίδια περιοχή της Μέσης Ανατολής η υπερβολική θέρμανση που παρατηρείται και αναμένεται να ξεπεραστεί τις επόμενες δεκαετίες, ξηραίνει ακόμη περισσότερο το έδαφος, μειώνει την υγρασία και αυξάνει τη σκόνη που σηκώνεται από τις πηγές σκόνης της περιοχής (σ.σ. έρημοι). Ήδη στην Κύπρο βιώνουμε επεισόδια με μεγάλα επίπεδα σκόνης τα οποία έχουν ενταθεί τα τελευταία χρόνια.
Με λίγα λόγια, εκτός από την υπερβολική θέρμανση της επιφάνειας της Γης στην περιοχή μας, οι συνθήκες θα γίνουν ακόμη πιο δυσβάστακτες λόγω και της σκόνης. «Για αυτό θεωρούμε πως αφόρητη ζέστη και αποπνικτική ατμόσφαιρα λόγω σκόνης θα καταστήσουν μη βιώσιμες τις συνθήκες στο μέλλον σε περιοχές της Μέσης Ανατολής», σύμφωνα με τον δρα Χατζηνικολάου, ο οποίος διευκρινίζει πως θα πρέπει για τα επίπεδα της σκόνης να γίνουν νέες μελέτες.
Τροπικές νύχτες
Εφιάλτης δεν θα είναι όμως μόνο οι μέρες μας αλλά θα είναι και νύχτες μας, με βάση τα σενάρια που εξέτασε η έρευνα. «Η νυχτερινή θερμοκρασία, που είναι το μίνιμουμ που ακούμε στα δελτία καιρού, είναι σημαντική γιατί σε περιόδους καύσωνα το σώμα θέλει χαμηλότερες θερμοκρασίες τη νύχτα για να επανέλθει», εξηγεί ο δρ Χατζηνικολάου. «Συνεπώς, όταν δεν το έχεις ούτε αυτό, έχεις δηλαδή ψηλές θερμοκρασίες την ημέρα και ψηλές τη νύχτα, εντείνεται η πίεση στο σώμα».
Σύμφωνα με την ανάλυση του δρα Προεστού, οι μέσες μέγιστες νυχτερινές θερμοκρασίες στην περιοχή μας ανέρχονται σήμερα στους 27-28 με βάση τις παρατηρήσεις. Και με βάση τις προβλέψεις θα αυξηθεί στους 30 και στους 34, ανάλογα με το σενάριο και την περιοχή. Ποιος μπορεί να αναπνεύσει σε θερμοκρασίες 30 βαθμών Κελσίου με σκόνη και υγρασία; politis.com.cy LIKE ΕΔΩ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΣΤΕ... ΣΗΜΕΡΑ ΤΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟΥ... ΑΥΡΙΟ
